ZUS może dochodzić zaległych składek zabezpieczonych hipoteką do końca świata i o jeden dzień dłużej ….

• 2 czerwca 2020

Składki ZUS zabezpieczone hipoteką nie ulegają przedawnieniu

ZUS może dochodzić zaległych składek zabezpieczonych hipoteką do końca świata i o jeden dzień dłużej.

W dniu 20.05.2020 r. zapadło orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w istotnej sprawie. Zdaniem Trybunału należności składkowe z tytułu ubezpieczeń społecznych, które są zabezpieczone hipoteką nigdy się nie przedawnią. Trybunał udzielił odpowiedzi, czy przepis art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej „SUS”) jest zgodny z art. 64 ust. 2 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Zmiany, zmiany, zmiany…

Przypomnieć należy, że ustawodawca na przestrzeni ostatnich lat kilkukrotnie modyfikował długość terminów przedawnienia należności z tytułu składek.

I tak:

• Do 01.01.2003 r. przedawnienie zasadniczo wynosi 5 lat, a 10 lat dla należności, których bieg przedawnienia został przerwany. Bieg przedawnienia takich należności przerywało m.in. odroczenie terminu opłacenia należności z tytułu składek, rozłożenie spłaty tych należności na raty i każda inna czynność zmierzająca do ściągnięcia tych należności, jeżeli o czynności tej został zawiadomiony dłużnik.
• Od 01.01.2003 r. termin ogólny przedawnienia wynosi 10 lat bez względu na przerwanie biegu przedawnienia.
• Od 01.01.2012 r. ogólny termin przedawnienia należności składkowych znowu wynosi 5 lat.

I tyle – czyli 5 lat – wynosi on obecnie (art. 24 ust. 4 SUS). Jednakże zgodnie z art. 24 ust. 5 SUS Nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia. Trybunał musiał więc ocenić, czy zgodne z Konstytucją jest zróżnicowanie sytuacji osób posiadających majątek i takich, które go nie posiadają. Osoby posiadające majątek, na którym  można ustanowić zabezpieczenie, znajdują się bowiem w obiektywnie gorszej sytuacji, skoro ich należności się nie przedawniają. Według niektórych poglądów ma to świadczyć o pozorności instytucji przedawnienia i swego rodzaju „karaniu” niektórych dłużników za to, że posiadają majątek. Podobne wątpliwości zgłosił również Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców.

Tak więc osoby nie posiadające majątku nieruchomego – domy, mieszkania, grunty są w korzystniejszej sytuacji. W przypadku zalegania przez nich ze składkami na rzecz ZUS roszczenia ZUS przedawnią się z upływem wyżej wskazanych terminów. Osoby bardziej zapobiegliwe, czyli takie którym udało się część dochodów zainwestować w nieruchomości mają mniej korzystną sytuację. W przypadku wpisu hipoteki ZUS na nieruchomości ZUS może egzekwować składki z tych nieruchomości bez jakichkolwiek ograniczeń czasowych.

Równi i równiejsi ?

Trybunał Konstytucyjny nie podzielił powyższego zarzutu i stwierdził zgodność kwestionowanego przepisu z Konstytucją. Zdaniem TK należało bowiem wziąć pod uwagę konieczność prawidłowego funkcjonowania całego systemu ubezpieczeń społecznych uzależnionego od wpłacanych składek. Zdaniem Trybunał celem sama instytucja przedawnienia z założenia nie uwalnia dłużników od zobowiązań, zaś zabezpieczenie roszczeń ZUS w formie np. hipotek nie pozbawia dłużników automatycznie prawa własności nieruchomości. TK jednocześnie wstrzymał się od oceny zasadności czy celowości kwestionowanej regulacji prawnej. Warto przy tym zaznaczyć, że skład orzekający nie był jednomyślny, na co wskazuje zdanie odrębne jednego z sędziów.

Wyrok TK z dnia 20.05.2020, P 2/18

Źródło zdjęcia: Pixabay